Κ.Μαρξ-Φ.’Ενγκελς: Κριτική των προγραμμάτων Γκότα & Ερφούρτης

Κ.Μαρξ-Φ.’Ενγκελς: Κριτική των προγραμμάτων Γκότα(1875) & Ερφούρτης(1891)

κατεβάστε το εδώ (σ.124 , 14,6ΜΒ) :

• scribd


• rapidshare

ένα  μικρό εισαγωγικό σημείωμα :

Ο διαχρονικός κρατικισμός στο Γερμανικό Σοσιαλιστικό κίνημα

Σημαντικό ρόλο στη διαμάχη μεταξύ του Μπακούνιν και τον Μαρξ θα παίξει μια ταύτιση των απόψεων του Γερμανικού Σοσιαλιστικού Κινήματος και ιδιαίτερα της επιρροής του Λασσάλ με αυτές του Μαρξ.

Ο Λασσάλ αν και μέλος της Ένωσης Κομμουνιστών του 1848 θα αναλωθεί μετά από αυτά τα χρόνια στην άσκηση του δικηγορικού επαγγέλματος. Η εκ νέου υπεράσπιση των εργατικών συμφερόντων από τον Λασσάλ αρχίζει (“volte-face” ενός Βισμαρκικού Δημοκράτη με βοναπαρτίστικες τάσεις το αναφέρει ο Ένγκελς¹) το 1862 και τελειώνει το 1864 με το θάνατο του. Το 1863 θα ιδρύσει την Γενική Ένωση Γερμανών Εργατών(ADAV).

Ο Λασσάλ συμφωνούσε με τον Μαρξ σε μια οικονομική ανάλυση της κατάστασης του προλεταριάτου², και στην πρωτοπόρα φύση του προλεταριάτου ως υποκειμένου ενώ οι τελικοί στόχοι του θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως κομμουνιστικοί. Στον Λασάλ επίσης μπορεί να αποδοθεί η αντίληψη της Γερμανικής Σοσιαλδημοκρατίας του Κάουτσκι ότι το κόμμα είναι μεν επαναστατικό αλλά όχι κόμμα που κάνει επαναστάσεις.³.

Εκεί όμως που οι διαφορές τους ήταν αγεφύρωτες ήταν σε σχέση με το κράτος. Ο Λασάλ θεωρούσε ότι το κράτος έχει ως καθήκον του και προορισμό του την απελευθέρωση της εργατικής τάξης και της ανθρωπότητας προκρίνοντας ένα είδος “κρατικού σοσιαλισμού” στα πλαίσια του Πρωσσικού κράτους. Η θέση αυτή κατέληγε στην προπαγάνδα του αιτήματος της καθολικής ψηφοφορίας ώστε το προλεταριάτο εκπροσωπούμενο στα νομοθετικά σώματα της Γερμανίας (υπό της Πρωσσικής ηγεμονίας) θα ήταν σε θέση να ιδρύσει εργατικούς συνεταιρισμούς με κρατική βοήθεια ώστε τελικώς να υπερβεί τον καπιταλισμό.⁴

Οι θέσεις αυτές είχαν απορριφθεί ήδη πριν την ίδρυση της Διεθνούς από τον Μαρξ όταν ο Λασσάλ του είχε προτείνει να συνδράμει στην καμπάνια που θα άρχιζε το 1862 στη Γερμανία. Το casus belli όμως για την σχέση των Λασσαλικών με τη Διεθνή ήταν η τακτική της συμμαχίας της εργατικής τάξης με την Πρωσική αριστοκρατία ενάντια στη φιλελεύθερη μπουρζουαζία. Στα πλαίσια αυτής της τακτικής ο Λασσάλ θα έχει και προσωπικές συναντήσεις με τον Βίσμαρκ τον ίδιο προσβλέποντας σε μια καθιέρωση του δικαιώματος της καθολικής ψηφοφορίας από τα πάνω ⁵ Καθόλουι τυχαία, δεδομένου αυτού του φιλο-πρωσσισμού εντός του κινήματος της Γερμανίας, με την έναρξη του Γαλλό-Πρωσσικού πολέμου όλοι οι βουλευτές του εργατικού κινήματος (με εξαίρεση τους Λήμπνεκχτ και Μπέμπλ που απείχαν) ψήφισαν τις πολεμικές πιστώσεις⁶.

Στον αντίποδα αυτής της δεισιδαιμονικής πίστης στο κράτος⁷ και δη στο Πρωσσικό κράτος (!) ο Μαρξ εμμένει σε ένα κατ’ αρχήν αντικρατικό λόγο⁸ . Θα διατηρήσει όμως μια συμφιλιωτική στάση την περίοδο της Διεθνούς με ενώσεις των Γερμανών που διατηρούν κρατικιστικά κατάλοιπα⁹ (σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται και οι Λήμπκνεχτ-Μπέμπελ¹⁰) ) και με τον επίγονο του Λασσάλ, Σβάιτσερ. Γεγονός που κάθε άλλο παρά θα μείνει στο απυρόβλητο από τον Μπακούνιν.

Ίσως τα δύο πιο γνωστά και δημόσια σημεία κριτικής αυτού “κρατικού σοσιαλισμού” ή Πρωσσικού σοσιαλισμού είναι η κριτική στο πρόγραμμα του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος στη Γκότα (1875) και η θέση που υιοθέτησε η Διεθνής σε σχέση με το κρατικό εκπαιδευτικό σύστημα της Πρωσίας, αν και ήταν το πρώτο παγκοσμίως , πριν και από τις ίδιες τις διακηρύξεις της Γαλλικής Επανάστασης

Η Διεθνής με προτροπή του Μαρξ θα απορρίψει το δωρεάν κρατικό και ιδιαίτερα αυστηρό εκπαιδευτικό σύστημα της Πρωσσίας ως “εκπονημένο να φτιάχνει μόνο καλούς στρατιώτες” ¹¹.

Στη κριτική στο πρόγραμμα της Γκότα διαβάζουμε χαρακτηριστικά : “Ελευθερία είναι μεταβάλλουμε το κράτος από όργανο που στέκεται πάνω από την κοινωνία, σε όργανο πέρα για πέρα υποταγμένο στην κοινωνία.”. Ενώ στο ερώτημα τι θα απογίνει στο κράτος με την απονέκρωση της καπιταλιστικής κοινωνίας ο Μαρξ απαντάει ότι “Αυτό το ερώτημα μπορεί ν’απαντηθεί μόνο επιστημονικά και δεν προσεγγίζουμε ούτε στο ελάχιστο το πρόβλημα όσες χιλιάδες φορές και αν συνθέσουμε τη λέξη λαός με τη λέξη κράτος”¹² ως έμμεση αναφορά στο Λασσαλικό Λαϊκό Κράτος.

Ο Ένγκελς είναι ακόμη πιο σαφής

“Το ελεύθερο λαϊκό κράτος μεταβλήθηκε σε ελεύθερο κράτος. Αν το πάρουμε γραμματικά, ελεύθερο κράτος είναι εκείνο το κράτος που είναι ελεύθερο απέναντι στους πολίτες του, δηλαδή ένα κράτος με δεσποτική κυβέρνηση. Θα ‘πρεπε να παρατήσουν όλη τη φλυαρία για το κράτος, ιδιαίτερα ύστερα από την Κομμούνα, που δεν ήταν πια κράτος με την καθεαυτό έννοιας της λέξης. Το λαϊκό κράτος μας το χτύπησαν στα μούτρα μέχρι αηδίας οι αναρχικοί¹³, παρ’όλο που το έργο κιόλας του Μαρξ ενάντια στον Προυντόν και ύστερα το Κομμουνιστικό Μανιφέστο λένε ανοιχτά ότι με την εγκαθίδρυση του σοσιαλιστικού κοινωνικού καθεστώτος το κράτος αυτό διαλύεται από μόνο του και εξαφανίζεται”¹⁴,

allotriosi.wordpress

1“Engels To Kautsky In Stuttgart”, 23 February 1891

2Αν και υιοθετούσε τη δογματική θέση για το “σιδερένιο νόμο των μισθών” η οποία καθιστούσε ανούσια την απεργιακή και οικονομική πάλη του εργατικού κινήματος κατά τον ίδιο.

3Χέλγκα Γκρέμπινγκ, “Η ιστορία του γερμανικού εργατικού κινήματος” εκδ.Παπαζήσης , σελ.144

4Χέλγκα Γκρέμπινγκ, “Η ιστορία του γερμανικού εργατικού κινήματος” εκδ.Παπαζήσης , σελ.71-72

5“Engels To Kautsky In Stuttgart”, 23 February 1891

6Δ.Πουρνάρας, “Ιστορία του Διεθνούς Σοσιαλισμού” εκδ.Κοινωνική Έρευνα, 1945, σελ.71 . Δηλ. 2 βουλευτές της ADAV, 1 της Λασσαλικής ADAV και ο 1 φιλελεύθερος του Σαξονικού Λαϊκού Κόμματος με το οποίο είχαν εκλεχθεί και οι Λήμπκνεχτ-Μπέμπελ.

7Φ.Ένγκελς “Πρόλογος στον εμφύλιο πόλεμο στη Γαλλία” εκδ.Σ.Εποχή σελ.22 Να σημειωθεί ότι αναφέρεται το 1891 είκοσι χρόνια μετά την Κομμούνα για δεισιδαιμονία προς το κράτος !

8 Η καλύτερη παρουσίαση των μαρξιστικών θέσεων για το κράτος παραμένει το “Μαρξισμός και Κράτος” (προσχέδιο για το “Κράτος και Επανάσταση”) του Ν.Λένιν (τομ.33 Άπαντα, εκδ.Σ.Εποχή)

9“Engels to August Bebel in Zwickau”, 18-28 March 1875. Τακτική που από ένα σημείο και μετέπειτα θεωρούνταν και ως αντίβαρο μιας ενδεχόμενης επικράτησης των αντικρατιστών του Μπακούνιν στη Γερμανία.

10Χαρακτηριστικός είναι ο τίτλος Volkstaat(=Λαϊκό Κράτος) της εφημερίδας του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος στην οποία συνείσφερε και ο ίδιος ο Μαρξ. Όρος όμως που με μια πιο αναλυτική εξέταση των απόψεων του Μαρξ θα κατατάσσονταν ως αντίφαση εν τοις όροις.

11Από το 1763 είχε επιβληθεί δωρεάν και υποχρεωτική 8χρονη εκπαίδευση η οποία μετέπειτα θα επεκταθεί και σε δευτεροβάθμιο επίπεδο. Στη συνεδρίαση του Γενικού Συμβουλίου της Διεθνούς τον Αύγουστο του 1869 ο Μαρξ πρόκρινε ένα “εθνικό” σύστημα εκπαίδευσης αποστασιοποιημένος από ένα αυστηρά κυβερνητικό παίρνοντας ως παράδειγμα αμερικάνικές πρακτικές (Νέα Υόρκη και Μασαχουσέτη). Αντιθέτως το Πρωσσικό σύστημα αν και συζητήθηκε εκτενώς απορρίφθηκε.

“On General Education” , From the minutes of the General Council Meetings of August 10 and 17 1869

Οι Προυντονικοί διαφωνούσαν με τη δωρεάν εκπαίδευση ως μορφή κρατικής επέμβασης. Το ζήτημα της εκπαίδευσης έπρεπε κατά τους ίδιους να αφεθεί στη μέριμνα των γονέων.

12Κ.Μαρξ “Κριτική του Προγράμματος της Γκότα” εκδ. Σ.Εποχή σελ.33-35

13βλέπε για αυτήν την απόδοση του Λασσαλικού “Λαϊκού Κράτους” στον Κ.Μαρξ “Conspectus of Bakunin’s Statism and Anarchy”

14Φ.Ενγκελς “Γράμμα στον Μπέμπελ” Λονδίνο 18/28 του Μάρτη 1875 “Κριτική του Προγράμματος της Γκότα” εκδ. Σ.Εποχή σελ.47