Σοβιέτ (1905) και Κομμούνα (1871):Η πρωτοπόρα σύνδεση του Λ.Τροτσκι

Λ.Τρότσκι (1907)

“Το Σοβιέτ και η επανάσταση (Πενήντα ημέρες)”

Εισαγωγή

από MOISSAYE J. OLGIN

Περίπου δύο χρόνια μετά από τη σύλληψη του Σοβιέτ του 1905, μερικοί από τους πρώην ηγέτες αυτού του οργάνου , μεταξύ αυτών ο Chrustalyov Nossar, ο πρώτος πρόεδρος, και ο Τρότσκι, ο δεύτερος πρόεδρος, συναντήθηκαν στο εξωτερικό αφού είχαν δραπετεύσει από τη Σιβηρική εξορία. Αποφάσισαν να συνοψίσουν τη Σοβιετική εμπειρία σε ένα βιβλίο που ονόμασαν ιστορία του Συμβουλίου των Αντιπροσώπων των Εργατών . Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1908 στην Πετρούπολη, και απαγορεύθηκε αμέσως. Ένα από τα δοκίμια αυτού του βιβλίου ανατυπώνεται εδώ.

Στην εκτίμηση του ρόλου του Σοβιέτ ο Τρότσκι αναμφισβήτητα υπερβάλλει. Μόνο ως αποκύημα της φαντασίας μπορεί κάποιος να δει στις δραστηριότητες του Σοβιέτ σχετικά με τους απεργούς στο ταχυδρομείο, στο τηλέγραφο και στο σιδηρόδρομο την απαρχή του σοβιετικού ελέγχου του ταχυδρομείου, του τηλέγραφου και των σιδηροδρόμων. Είναι επίσης ερώτημα εάν το Σοβιετ ήταν πραγματικά καθοδηγητικό σώμα, ή εάν οδηγήθηκε από το ρεύμα των επαναστατικών γεγονότων που ήταν ανίκανο να ελέγξει. Αυτό που καθιστά αυτό το δοκίμιο ενδιαφέρον και σημαντικό είναι ο ισχυρισμός του Τρότσκι ότι « το πρώτο νέο κύμα της επανάστασης θα οδηγήσει στη δημιουργία Σοβιέτ σε όλη τη χώρα». Αυτό συνέβη όντως. Οι προβλέψεις του για σχηματισμό ενός Πανρωσικού Σοβιέτ , και του προγράμματος που θα ακολουθούσαν τα Σοβιέτ , έχουν πραγματοποιηθεί επίσης κατά τη διάρκεια της σημερινής επανάστασης (σημ.blog αναφέρεται στο 1917).

—–

1

Η ιστορία του Σοβιέτ είναι μια ιστορία πενήντα ημερών. Το Σοβιέτ δημιουργήθηκε στις 18 Οκτωβρίου, η συνεδρίαση του διακόπηκε από ένα στρατιωτικό απόσπασμα της κυβέρνησης στις 3η Δεκεμβρίου. Μεταξύ αυτών των δύο ημερομηνιών το Σοβιέτ έζησε και αγωνίστηκε.
Ποια ήταν η ουσία αυτού του οργάνου; Τι του επέτρεψε σε αυτήν την σύντομη περίοδο να λάβει μια αξιότιμη θέση στην ιστορία του ρωσικού προλεταριάτου, στην ιστορία της ρωσικής επανάστασης;
Το Σοβιέτ οργάνωσε τις μάζες, διεύθυνε τις πολιτικές απεργίες, καθοδήγησε τις πολιτικές διαδηλώσεις, προσπάθησε να οπλίσει τους εργαζομένους. Αλλά κι άλλες επαναστατικές οργανώσεις έκαναν τα ίδια πράγματα. Η ουσία του Σοβιέτ ήταν η προσπάθειά του να γίνει ένα όργανο δημόσιας εξουσίας. Το προλεταριάτο από τη μια πλευρά, ο αντιδραστικός Τύπος από την άλλη, έχουν αποκαλέσει το Σοβιέτ «εργατική κυβέρνηση» αυτό απεικονίζει μόνο το γεγονός ότι το Σοβιέτ ήταν στην πραγματικότητα ένα έμβρυο μιας επαναστατικής κυβέρνησης. Όσο το Σοβιέτ κατείχε πραγματικά την εξουσία, την αξιοποίησε. Όσο η δύναμη ήταν στα χέρια της στρατιωτικής και γραφειοκρατικής μοναρχίας, το Σοβιέτ πάλευε για να την αποκτήσει.
Πριν από το Σοβιέτ, είχαν υπάρξει επαναστατικές οργανώσεις μεσα στους βιομηχανικούς εργάτες , κυρίως σοσιαλδημοκρατικής φύσης. Αλλά εκείνες ήταν οργανώσεις μέσα στο προλεταριάτο που ο άμεσος στόχος τους ήταν να επηρεάσουν τις μάζες. Το Σοβιέτ είναι οργάνωση του προλεταριάτου, ο στόχος του είναι να παλέψει για την επαναστατική εξουσία.

Συγχρόνως, το Σοβιέτ ήταν μια οργανωμένη έκφραση της βούλησης του προλεταριάτου ως τάξη. Στην πάλη του για την εξουσία το Σοβιέτ εφάρμοσε τέτοιες μεθόδους όπως φυσικά καθορίστηκαν από το χαρακτήρα του προλεταριάτου ως τάξη: το ρόλο του στην παραγωγή, την αριθμητική του δύναμή και την κοινωνική ομοιογένειά του. Στην πάλη του για την εξουσία το Σοβιέτ έχει συνδυάσει την κατεύθυνση όλων των κοινωνικών δραστηριοτήτων της εργατικής τάξης, συμπεριλαμβανομένων των αποφάσεων ως προς τις συγκρούσεις μεταξύ των μεμονωμένων αντιπροσώπων του κεφαλαίου και της εργασίας. Αυτός ο συνδυασμός δεν ήταν με κανένα τρόπο μια τεχνητή τακτική προσπάθεια: ήταν μια φυσική συνέπεια της κατάστασης μιας τάξης που συνειδητά αναπτύσσει και που διευρύνει την πάλη της για τα άμεσα συμφέροντά της, ήταν αναγκασμένη από τη λογική των γεγονότων να αναλάβει μια κυρίαρχη θέση στην επαναστατική πάλη για την εξουσία.

Το κύριο όπλο του Σοβιέτ ήταν μια πολιτική απεργία των μαζών. Η εξουσία της απεργίας βρίσκεται στην αποδιοργάνωση της εξουσίας της κυβέρνησης. Όσο μεγαλύτερη η «αναρχία» που δημιουργείται από μια απεργία, τόσο πιο κοντά είναι η νίκη του. Αυτό ισχύει μόνο όπου «η αναρχία» δεν δημιουργείται από αναρχικές ενέργειες. Η τάξη που θέτει σε κίνηση, ολημερίς και ολονυχτίς, το βιομηχανικό μηχανισμό και τον κυβερνητικό μηχανισμό , η τάξη που είναι σε θέση, από μια ξαφνική διακοπή της εργασίας, να παραλύσει και τη βιομηχανία και την κυβέρνηση, πρέπει να οργανωθεί αρκετά ώστε να μην πέσει ως το πρώτο θύμα της ίδιας «αναρχίας» που έχει δημιουργήσει. Όσο πιο αποτελεσματική είναι η αποδιοργάνωση της κυβέρνησης που προκαλείται από μια απεργία, τόσο περισσότερο η απεργιακή οργάνωση επιβάλλεται να αναλάβει κυβερνητικές λειτουργίες.

Το Συμβούλιο των αντιπροσώπων των εργατών εισάγει την ελευθερία του τύπου. Οργανώνει τις περιπόλους οδών για να εξασφαλίσει την ασφάλεια των πολιτών. Αναλαμβάνει, σε μεγαλύτερη ή λιγότερη έκταση, το ταχυδρομείο, τον τηλέγραφο και τους σιδηρόδρομους. Καταβάλλει προσπάθειες να εισαχθεί η οκτάωρη εργάσιμη ημέρα. Παραλύει την απολυταρχική κυβέρνηση μέσω μιας απεργίας, φέρνει τη δημοκρατική τάξη πραγμάτων στη ζωή του εργαζόμενου πληθυσμού των πόλεων.

2

Μετά από την 9η Ιανουαρίου η επανάσταση είχε φανερώσει την επιρροή της στις συνειδήσεις των εργαζόμενων μαζών. Στις 14 Ιουνίου, μέσω της επανάστασης του θωρηκτού Ποτέμκιν είχε δείξει ότι ήταν σε θέση να γίνει μια υπολογίσιμη δύναμη. Στην απεργία του Οκτωβρίου είχε δείξει ότι θα μπορούσε να αποδιοργανώσει τον εχθρό, να παραλύσει τη θέλησή του και να τον ταπεινώσει εντελώς. Με την οργάνωση των Συμβουλίων των εκπροσώπων των εργατών σε όλη τη χώρα, απέδειξε ότι ήταν σε θέση να αναλάβει την εξουσία. Η επαναστατική εξουσία μπορεί να βασιστεί μόνο στην ενεργό επαναστατική δύναμη. Όποια κι αν είναι η άποψή μας σχετικά με την περαιτέρω ανάπτυξη της ρωσικής επανάστασης, είναι γεγονός ότι μέχρι σήμερα καμία κοινωνική τάξη εκτός από το προλεταριάτο δεν έχει εκδηλώσει την ετοιμότητα της να υποστηρίξει μια επαναστατική κυρίαρχη εξουσία. Η πρώτη πράξη της επανάστασης ήταν μια σύγκρουση στους δρόμους μεταξύ του προλεταριάτου και της μοναρχίας η πρώτη σοβαρή νίκη της επανάστασης επιτεύχθηκε μέσω του ταξικού όπλου του προλεταριάτου, την πολιτική απεργία ο πρώτος πυρήνας μιας επαναστατικής κυβέρνησης ήταν μια προλεταριακή αντιπροσώπευση . Το Σοβιέτ είναι η πρώτη δημοκρατική εξουσία στη σύγχρονη ρωσική ιστορία. Το Σοβιέτ είναι η οργανωμένη εξουσία των μαζών των ίδιων πέρα από τα ξέχωρα μέρη τους. Αυτή είναι μια αληθινή, ανόθευτη δημοκρατία, χωρίς ένα σύστημα με δύο νομοθετικά σώματα, χωρίς μια επαγγελματική γραφειοκρατία, με το δικαίωμα των ψηφοφόρων να ανακαλέσουν τον εκπρόσωπο τους οποιαδήποτε στιγμή και να τον αντικαταστήσουν με άλλον . Μέσω των μελών του, μέσω των εκπροσώπων που εκλέγονται , το Σοβιέτ κατευθύνει όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες του προλεταριάτου τόσο τις μερικές όσο και ως όλον, σκιαγραφεί τα μέτρα που πρέπει να λάβει το προλεταριάτο, τους δίνει ένα σύνθημα και ένα έμβλημα. Αυτή η τέχνη της διεύθυνσης των δραστηριοτήτων των μαζών βάσει της οργανωμένης αυτο-κυβέρνησης, εφαρμόζεται εδώ για πρώτη φορά στο ρωσικό χώμα. Η απολυταρχία κυβέρνησε τις μάζες, αλλά δεν τις καθοδήγησε. Έβαλε μηχανικά εμπόδια ενάντια στις δημιουργικές δυνάμεις διαβίωσης των μαζών, και μέσα σε αυτά τα όρια κράτησε τα ανήσυχα στοιχεία του έθνους σε μια μέγγενη καταπίεσης. Την μόνη μάζα που η απολυταρχία πάντα καθοδηγούσε ήταν ο στρατός. Αλλά αυτό δεν ήταν καθοδήγηση παρά μόνο διαταγή. Τα τελευταία χρόνια, ακόμη και η καθοδήγηση αυτής της εξατομικευμένης και υπνωτισμένης στρατιωτικής μάζας έχει γλιστρήσει από τα χέρια της απολυταρχίας. Ο φιλελευθερισμός ποτέ δεν είχε αρκετή δύναμη να διατάξει τις μάζες, ή την πρωτοβουλία να τις κατευθύνει. Η στάση της απέναντι στα μαζικά κινήματα , ακόμα κι αν βοηθούσαν το φιλελευθερισμό άμεσα, ήταν η ίδια όπως μπροστά σε επιβλητικά φυσικά φαινόμενα, τους σεισμούς ή τις ηφαιστειακές εκρήξεις. Το προλεταριάτο εμφανίστηκε στο πεδίο μάχη της επανάστασης ως αυτοδύναμο σύνολο, πλήρως ανεξάρτητο από τον αστικό φιλελευθερισμό.

Το Σοβιέτ ήταν μια ταξική οργάνωση , αυτή ήταν και η πηγή της δύναμης πάλης της. Συντρίφθηκε στην πρώτη περίοδο ύπαρξής του όχι από την έλλειψη εμπιστοσύνης εκ μέρους των μαζών στις πόλεις, αλλά από τους περιορισμούς μιας καθαρώς αστεακής επανάστασης, από τη σχετικά παθητική τοποθέτηση του χωριού, από την καθυστέρηση του αγροτικού στοιχείου στο στρατό. Η θέση του Σοβιέτ μεταξύ του πληθυσμού των πόλεων ήταν τόσο ισχυρή όσο θα μπορούσε να είναι.

Το Σοβιέτ δεν ήταν ο επίσημος αντιπρόσωπος ολόκληρου του μισού εκατομμύριο του οικονομικά ενεργού πληθυσμού στην πρωτεύουσα η οργάνωσή του αγκάλιασε περίπου διακόσιες χιλιάδες, κυρίως βιομηχανικούς εργάτες αν και η άμεση και έμμεση πολιτική επιρροή του ήταν πολύ ευρύτερου φάσματος, υπήρξαν χιλιάδες και χιλιάδες προλετάριοι (στον οικοδομικό τομέα, στους υπηρέτες , στους μεροκαματιαρηδες, στους οδηγούς) που ήταν μετά βίας, ίσως και καθόλου, επηρεασμένοι από το Σοβιέτ. Αναμφισβήτητα, εντούτοις, το Σοβιέτ αντιπροσώπευε, τα συμφέροντα όλων αυτών των προλεταριακών μαζών. Δεν υπήρξαν παρά λίγοι υποστηρικτές των Μαυροεκατονταρχιτών στα εργοστάσια, και ο αριθμός τους ελαττώθηκε ώρα με την ώρα. Οι προλεταριακές μάζες της Πετρούπολης ήταν αταλάντευτα πίσω από το Σοβιέτ. Μεταξύ των πολυάριθμων διανοούμενων της Πετρούπολης το Σοβιέτ είχε περισσότερους φίλους απ΄ότι εχθρούς. Χιλιάδες σπουδαστές αναγνώρισαν την πολιτική ηγεσία του Σοβιέτ και την υποστήριξαν φλογερά στις αποφάσεις της. Οι επαγγελματίες της Πετρούπολης ήταν εξ ολοκλήρου στην πλευρά του Σοβιέτ. Η υποστήριξη από το Σοβιέτ της απεργίας στο ταχυδρομείο και το τηλέγραφο κέρδισε τη συμπάθεια των χαμηλόβαθμων κυβερνητικών υπαλλήλων. Όλοι οι καταπιεσμένοι, όλοι οι δυστυχείς , όλα τα τίμια στοιχεία της πόλης, όλο αυτοί που πάσχιζαν προς μια καλύτερη ζωή, ήταν ενστικτωδώς ή συνειδητά στο πλευρό του Σοβιέτ. Το Σοβιέτ ήταν πραγματικά ή εν δυνάμει ένας αντιπρόσωπος μιας συντριπτικής πλειοψηφίας του πληθυσμού. Οι εχθροί του οπό το κεφάλαιο δεν θα ήταν επικίνδυνοι αν δεν ήταν προστατευμένοι από την απολυταρχία, η οποία θεμελίωσε τη δύναμή της στα πιο καθυστερημένα στοιχεία ενός στρατού που στρατολογήθηκε από τους αγρότες. Η αδυναμία του Σοβιέτ δεν ήταν αδυναμία δική του, ήταν η αδυναμία μιας καθαρώς αστεακής επανάστασης.

Η περίοδος πενήντα ημερών ήταν η περίοδος της μέγιστης ισχύς της επανάστασης. Το Σοβιέτ ήταν το όργανο της στην πάλη για τη κρατική εξουσία.

Ο ταξικός χαρακτήρας του Σοβιέτ καθορίστηκε από τη ταξική διαφοροποίηση του πληθυσμού των πόλεων και από τον πολιτικό ανταγωνισμό μεταξύ του προλεταριάτου και της καπιταλιστικής αστικής τάξης. Αυτός ο ανταγωνισμός φανερώθηκε ακόμη και στο ιστορικά περιορισμένο πεδίο μιας πάλης ενάντια στην απολυταρχία. Μετά την απεργία του Οκτωβρίου, η καπιταλιστική αστική τάξη εμπόδισε συνειδητά την πρόοδο της επανάστασης, η μικρο-μεσαία τάξη αποδείχθηκε μια μη-οντότητα, ανίκανη για έναν ανεξάρτητο ρόλο. Ο πραγματικός ηγέτης της αστεακής επανάστασης ήταν το προλεταριάτο. Η ταξική-οργάνωσή της ήταν το όργανο της επανάστασης στην πάλη της για την εξουσία.

3

Η πάλη για την εξουσία, για την κρατική εξουσία, αυτός είναι ο κεντρικός σκοπός της επανάστασης. Οι πενήντα ημέρες της ζωής του Σοβιέτ και του αιματηρού τέλος του έχουν δείξει ότι η αστεακή Ρωσία είναι μια πάρα πολύ στενή βάση για μια τέτοια προσπάθεια, και ότι ακόμη και μέσα στα όρια της αστεακής επανάστασης, μια τοπική οργάνωση δεν μπορεί να είναι το κεντρικό καθοδηγητικό σώμα. Για έναν εθνικό στόχο το προλεταριάτο χρειαζόταν μια οργάνωση σε εθνική κλίμακα. Το Σοβιέτ της Πετρούπολης ήταν τοπική οργάνωση, όμως η ανάγκη μιας κεντρικής οργάνωσης ήταν τόσο μεγάλη που έπρεπε να αναλάβει την ηγεσία σε μια εθνική κλίμακα. Έκανε ότι μπορούσε, αλλά παρέμεινε πρώτιστα το Συμβούλιο της Πετρούπολης των εκπροσώπων των εργατών. Η επείγουσα ανάγκη ενός παν-ρωσικού συνεδρίου εργασίας που αναμφισβήτητα θα είχε την αρμοδιότητα να διαμορφώσει ένα κεντρικό καθοδηγητικό όργανο, υπογραμμίστηκε ακόμη και κατά την διάρκεια του πρώτου Σοβιέτ. Η κατάρρευση του Δεκεμβρίου κατέστησε την πραγματοποίησή του αδύνατη. Η ιδέα παρέμεινε, μια κληρονομιά των πενήντα ημερών.
Η ιδέα ενός Σοβιέτ έχει ριζώσει στη συνείδηση των εργατών ως πρώτη προϋπόθεση της επαναστατικής δράσης των μαζών. Η εμπειρία έχει δείξει ότι ένα Σοβιέτ δεν είναι δυνατό ή επιθυμητό κάτω από όλες τις περιστάσεις. Η αντικειμενική σημασία της σοβιετικής οργάνωσης είναι να δημιουργήσει τους όρους για την αποδιοργάνωση της κυβέρνησης, για «την αναρχία,» με άλλα λόγια για μια επαναστατική σύγκρουση. Η παρούσα νηνεμία στο επαναστατικό κίνημα , ο τρελός θρίαμβος της αντίδρασης, καθιστά την ύπαρξη μιας ανοικτής, αιρετής, κυρίαρχης οργάνωσης των μαζών αδύνατη. Αναμφισβήτητα, εντούτοις, το πρώτο νέο κύμα της επανάστασης θα οδηγήσει στη δημιουργία Σοβιέτ σε όλη τη χώρα. Ένα παν-ρωσικό Σοβιέτ, οργανωμένο από ένα παν-ρωσικό συνέδριο εργασίας, θα αναλάβει την ηγεσία των τοπικών εκλεκτορικών οργανώσεων του προλεταριάτου. Τα ονόματα, φυσικά, δεν είναι καμίας σπουδαιότητας ούτε είναι οι λεπτομέρειες της οργάνωσης, το κυριότερο πράγμα είναι: μια συγκεντρωτική δημοκρατική ηγεσία στην πάλη του προλεταριάτου για μια κυβέρνηση του λαού. Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, και το νέο Σοβιέτ δεν θα πρέπει να περάσει πάλι από την εμπειρία των πενήντα ημερών. Αυτές, εντούτοις, θα το εφοδιάσουν με ένα πλήρες πρόγραμμα δράσης.
Αυτό το πρόγραμμα είναι τελείως σαφές.
Να καθιερώσει μια επαναστατική συνεργασία με το στρατό, την αγροτιά, και τα πληβειακά χαμηλόβαθμα στρώματα της αστεακής μπουρζουαζίας. Να καταργήσει την απολυταρχία. Να καταστρέψει την υλική οργάνωση της απολυταρχίας με την αναδημιουργία και εν μέρει την κατάργηση του στρατού. Να τσακίσει τον γραφειοκρατικό μηχανισμό. Να εισαγάγει την οκτάωρη εργάσιμη ημέρα. Να οπλίσει τον πληθυσμό, αρχίζοντας από το προλεταριάτο. Να μετατρέψει τα Σοβιέτ σε όργανα της επαναστατικής αυτο-κυβέρνησης στις πόλεις. Να δημιουργήσει τα Συμβούλια των εκπροσώπων των αγροτών (Επιτροπές των αγροτών) ως τοπικά όργανα της αγροτικής επανάστασης. Να οργανώσει τις εκλογές για τη Συντακτική Συνέλευση και να διευθύνει μια προεκλογική εκστρατεία για ένα καθορισμένο πρόγραμμα εκ μέρους των αντιπροσώπων του λαού

.
Είναι ευκολότερο να καταρτιστείς ένα τέτοιο πρόγραμμα από το να το υλοποιήσεις. Εάν, εντούτοις, η επανάσταση κερδίσει κάποτε, το προλεταριάτο δεν μπορεί να επιλέξει άλλο. Το προλεταριάτο θα ξετυλίξει μια επαναστατική ολοκλήρωση τέτοια που ο κόσμος δεν έχει ξαναδεί ποτέ. Η ιστορία των πενήντα ημερών θα είναι μόνο μια φτωχή σελίδα στο μεγάλο βιβλίο του τελειωτικού θριάμβου της προλεταριακής πάλης.

μετάφραση allotriosi.wordpress.com:
πηγή: http://www.marxists.org/archive/trotsky/1918/ourrevo/ch05.htm

Απόδοση φράσεων :

public authority = κρατική εξουσία
authoritative power = εξουσία
urban= αστεακός

σημειώσεις μου για το άρθρο

Λένιν για Κομμούνα πριν το “Κράτος και Επανάσταση”

Ο Λένιν σχετικά με την κομμούνα έγραψε :

το 1905

-το τελικό μέρος του άρθρου του΄’η κομμούνα του παρισιου και τα καθήκοντα της δημοκρατικής δικτατορίας’

-προσχέδιο με σημειώσεις για μια διάλεξη του

-ένα άρθρο για τις οδομαχίες

-Το 10ο κεφάλαιο στο Δύο Τακτικές της Σοσιαλδημοκρατίας στη Δημοκρατική επανάσταση

το 1907

-πρόλογο στις επιστολές του Μαρξ προς τον Κούγκελμαν

το 1908

-“Τα διδάγματα της Κομμούνας”

το 1911

-“Στη μνήμη της Κομμούνας”

Σε αυτά τα άρθρα ο Λένιν δίνει διαφορετικό βάρος σε πτυχές της Κομμούνας.

Τον Ιούλιο του 1905 στην καταληκτική παράγραφο για το άρθρο “Η Παρισινή Κομμούνα και τα καθήκοντα της Δημοκρατικής Δικτατορίας” που γράφτηκε εν μέσω της πολεμικής με τους Μενσεβίκους και το ζήτημα της προσωρινής επαναστατικής κυβέρνησης, το σχόλιο του Λένιν θα “χρωματιστεί” ακριβώς από αυτόν τον σκοπό πολεμικής.
Δηλαδή την υπεράσπιση του δικαιώματος της συμμετοχής της σοσιαλδημοκρατίας σε επαναστατικές κυβερνήσεις με την μικρο-μπουρζουαζία. (Στο “Δύο τακτικές της σοσιαλδημοκρατίας…” ο Λένιν αναφέρει την κυβέρνηση ως παράδειγμα μικροαστικής επαναστατικής κυβέρνησης, αν και δεν εμμένει σε αυτόν τον χαρακτηρισμό, ακόμα και στο ίδιο το βιβλίο θα γράψει αλλού ότι ήταν εργατική κυβέρνηση.) . Μάλιστα το σχόλιο φαίνεται να αποκλίνει ως προς το συμπέρασμα μετέπειτα άρθρα , γράφει :

“ … ο πραγματικός σκοπός της Κομμούνας που έπρεπε να πραγματοποιήσει ήταν πρωταρχικά η κατάκτηση της δημοκρατικής και όχι της σοσιαλιστικής δικτατορίας, την πραγμάτωση του “μίνιμουμ προγράμματος”.

και θα συνεχίσει :

“Δεν είναι η λέξη “κομμούνα” που πρέπει να υιοθετήσουμε από τους μεγάλους αγωνιστές του 1871, δεν πρέπει να επαναλαμβάνουμε τυφλά κάθε τους σύνθημα, αυτό που πρέπει να ξεχωρίσουμε από τα προγραμματικά και πρακτικά τους συνθήματα που έχουν βάση στην κατάσταση πραγμάτων της Ρωσίας και μπορούν να κωδικοποιηθούν στις λέξεις “ μια επαναστατική δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς”.

“Ο Λένιν για την Κομμούνα του Παρισίου”,Το τελικό μέρος του άρθρου του ΄η κομμούνα του παρισιου και τα καθήκοντα της δημοκρατικής δικτατορίας’

εκδ.Καζαντζα σ.207

Εκτός όμως από την αντίφαση με μετέπειτα αναγνώσεις του Λένιν για την Κομμούνα εγείρεται και το ερώτημα πως γίνεται στο ίδιο άρθρο να καταλογίζει το λάθος της μη απαλλοτρίωσης της τράπεζας ; Καθώς το μίνιμουμ πρόγραμμα του ΡΣΔΕΚ στα 16 οικονομικά μέτρα του 1903 δεν προέβλεπε απαλλοτρίωση / εθνικοποίηση τραπεζών.

βλ.»Resolutions and decisions of the communist party of the soviet union , volume I the russian social democratic labor party 1898-1917 , edited R.C. Elwood σ.43-44

Στο προσχέδιο για την διάλεξη που γράφτηκε το Φλεβάρη θα γράψει ότι τα διδάγματα είναι : :
*Η μπουρζουαζία δεν θα σταματήσει σε τίποτα,
*ανεξάρτητη οργάνωση του προλεταριάτου – ταξική πάλη – εμφύλιος πόλεμος
*ενώ δύο φορές θα σημειώσει τις λέξεις “μίνιμουμ πρόγραμμα” δίπλα στα πολιτικά μέτρα της Κομμούνας.

Αυτή η θεώρηση που θεωρεί τα μέτρα της Κομμούνας εντός των πλαισίων της εμφάνισης μιας επαναστατικής δημοκρατίας δεν είναι εντελώς αυθαίρετη από την ίδια την νηφάλια θεώρηση του Μαρξ. Ο Μαρξ θα γράψει στο πρώτο προσχέδιο του “Εμφυλίου πολέμου στην Γαλλία” :

“Τα μέτρα της Κομμούνας, εκτός από την τάση τους , δεν περιέχουν τίποτα το σοσιαλιστικό”.

Πλην όμως ενώ ο Μαρξ αναδεικνύει τη σοσιαλιστική τάση και κατεύθυνση (έστω μερική) ως ένα μάλλον θετικό χαρακτηριστικό ενός πολιτειακού θεσμού που εξυπηρετεί την απελευθέρωση της εργατικής τάξης όπως ήταν η κομμούνα ο Λένιν το 1905 το βαπτίζει ως ένα από τα λάθη της !

Τα άρθρα του το 1905 για την Κομμούνα είναι ενδεικτικά της επίμονης ενασχόλησης του Λένιν σε μια πολεμική για τις αυταπάτες των Μενσεβίκων για τον ρόλο της μπουρζουαζίας στη δημοκρατική επανάσταση. Αξιοποιεί , με έναν τουλάχιστον συζητήσιμο τρόπο θα έλεγε κάποιος, την Κομμούνα για να χτυπήσει τα επιχειρήματα τους. Ο Λένιν φθάνει στο σημείο να χαρακτηρίσει πως η κομμούνα ήταν μια κυβέρνηση που ποτέ δεν θα έχουμε διότι μπέρδευε τα δημοκρατικά με τα σοσιαλιστικά καθήκοντα !

Ο Λένιν στο κύριο έργο του το 1905 το “Δύο Τακτικές της Σοσιαλδημοκρατίας στη Δημοκρατική Επανάσταση” θα απορρίψει το σύνθημα των ‘επαναστατικών κομμούνων’ (που είχαν οι μενσεβίκοι) και την εκ νέου αναφορά στην κομμούνα έναντι του συνθήματος μιας προσωρινής επαναστατικής κυβέρνησης .

Στο “Τα μαθήματα από την κομμούνα” (1908), ο σκοπός του άρθρου φαίνεται να είναι το ξεκαθάρισμα με τις “πατριωτικές αυταπάτες” για το Παριζιάνικο προλεταριάτο και το Ρώσικο. Γράφει “Η συνένωση αυτών των δύο αντιφατικών σκοπών – πατριωτισμός και σοσιαλισμός αποτέλεσε το μοιραίο λάθος των Γάλλων σοσιαλιστών.”

Ταυτόχρονα σε αντίθεση με το τι έγραφε το 1905 (που ήταν περισσότερο εμφατικός ότι τα καθήκοντα του προλεταριάτου ήταν κατ’αρχήν δημοκρατικά) θα σημειώσει πως ένα από τα λάθη της κομμούνας ήταν ότι δεν προχώρησαν στην “απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών”.

Το 1911, πάλι σε απόκλιση από τον αυτοπεριορισμό των καθηκόντων της Κομμούνας σε δημοκρατικά πλαίσια (μινιμουμ πρόγραμμα) θα γράψει θυμίζοντας, με την χρήση του επιρρήματος “αναπόφευκτα” την θεωρία της διαρκούς επανάστασης, “το κίνημα της Κομμούνας, έμελλε αναπόφευκτα να πάρει σοσιαλιστικό χρώμα, δηλαδή να επιδιώξει την ανατροπή της κυριαρχίας της μπουρζουαζίας , της κυριαρχίας του κεφαλαίο και την καταστροφή των ίδιων των βάσεων το τωρινού κοινωνικού καθεστώτος”.

Στο άρθρο θα αναφερθεί τόσο σε “εργατική λαϊκή κυβέρνηση” όσο και σε “εργατική κυβέρνηση”

Συμπερασματικά στα 2 άρθρα (που είναι ταυτόχρονα και πιο αναλυτικά από τα 2 πρώτα του 1905) που γράφονται μετά την επανάσταση του 1905(1908,1911) δεν υπάρχει η ανάδειξη των Σοβιέτ ως μια εν δυνάμει πολιτειακή μορφή που μπορεί να εξυπηρετήσει τη δικτατορία του προλεταριάτου ενσωματώνοντας την εμπειρία της Κομμούνας.

Ο Λένιν το 1905 χρησιμοποιεί την Κομμούνα προσπαθώντας ανεπιτυχώς να τις προσδώσει χαρακτηριστικά της δημοκρατικής δικτατορίας του προλεταριάτου και της αγροτιάς. Για να εξυπηρετήσει το σχήμα του μέμφεται ακόμα και τα πολύ μετριοπαθή σοσιαλιστικά χαρακτηριστικά της πέφτοντας σε κατάφωρη αντίφαση χρεώνοντας της ταυτόχρονα την μη απαλλοτρίωση της τράπεζας. Η προκρούστεια προσαρμογή του 1905 να γίνει η Κομμούνα “δημοκρατική δικτατορία” παραχωρεί τη θέση της το 1908 και το 1911 στην αναφορά πως το λάθος της κομμούνας ήταν πως δεν προσχώρησε στην απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών και πως έμελλε να πάρει σοσιαλιστική χροιά !

Λένιν για Σοβιέτ πριν το “Κράτος και Επανάσταση”

Υπάρχουν 4 άρθρα + 1 απόφαση για το Ενωτικό Συνέδριο Μπολσεβίκων-Μενσεβίκων του (1906) που ο Λένιν αναφέρεται στα Σοβιέτ :

-“Τα καθήκοντα μας και τα Σοβιέτ των Αντιπρόσωπων των Εργατών” Νοεμ.1905

-“Σοσιαλισμός και Αναρχισμός”, Δεκ.1905

– “Πρόταση για τα Σοβιέτ στο Συνέδριο”(1906)

– “Η νίκη των Καντέτων και τα καθήκοντα του Εργατικού Κόμματος”(1906)

– “Ο σκοπός της προλεταριακής πάλης στην επανανάσταση μας” (1909)

Διαβάζοντας τα κανείς μπορεί να δει ότι η αρχική διστακτικότητα του Λένιν μετατρέπεται σε μια πιο σταθερή εκτίμηση των Σοβιέτ.

Το πρώτο άρθρο που αναφέρεται ο Λένιν για τα Σοβιέτ , το 1905 (“Τα καθήκοντα μας και τα Σοβιέτ των Αντιπρόσωπων των Εργατών”, Νοεμ.1905) γράφει ότι τα Σοβιέτ μπορούν ως δυνατότητα να είναι το έμβρυο της Προσωρινής Επαναστατικής Κυβέρνησης. Αυτό δεν ταυτίζεται όμως με μια νέα μορφή της κρατικής εξουσίας ως δικτατορία του προλεταριάτου . Την διαφορά μπορείς να την καταλάβει κανείς κατόπιν της ενδελεχούς μελέτης του Λένιν για το Κράτος(τόμος 33 Απάντων εκδ.Σ.Εποχή) και φαίνεται απλόχερα στο διάλογο με τον Κάουτσκι μετεπαναστατικά πάνω στην έννοια της δικτατορίας του προλεταριάτου στο “Προλεταριακή Επανάσταση και ο Αποστάτης Κάουτσκι”.

Μάλιστα ακόμα και η σχέση μεταξύ σοβιέτ και προσωρινής επαναστατικής κυβέρνησης παραμένει μια δυνατότητα , μια από τις πολλές. Ο Λένιν άφηνε ανοιχτή την πιθανότητα η Προσωρινή Επαναστατική Κυβέρνηση να προκύψει και από τις Αγροτικές Επιτροπές (που είχαν ως σύνθημα οι Μπολσεβίκοι και για τις οποίες ο Λένιν δεν έθετε ως προϋπόθεση ότι θα ήταν πλειοψηφία οι Μπολσεβίκοι). Σε άλλο άρθρο λίγες μέρες αργότερα (“Σοσιαλισμός και Αναρχισμός”, Δεκ.1905) θα γράψει υπερασπιζόμενος την απόφαση του Σοβιέτ Πετρούπολης να αποκλειστούν οι Αναρχικοί από αυτό:

“Αν θεωρούσαμε το Σοβιέτ των Αντιπροσώπων των Εργατών ως ένα κοινοβούλιο των εργατών ή ως ένα όργανο προλεταριακή αυτοκυβέρνησης, τότε σίγουρα θα ήταν λάθος (σημ.εννοεί η απόφαση)…

Το Σοβιέτ των Αντιπροσώπων των Εργατών δεν είναι ένα εργατικό κοινοβούλιο και δεν είναι ένα όργανο προλεταριακής αυτοκυβέρνησης δεν είναι καν όργανο αυτοκυβέρνησης , αλλά μια μαχόμενη οργάνωση για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.”

Άρα ο Λένιν κάνει το 1905 σαφή διάκριση του τι είναι και τι δεν είναι το σοβιέτ.Δεν είναι για τον Λένιν τα Σοβιέτ το 1905 η πολιτειακή μορφή της δικτατορίας του προλεταριάτου (όπως δηλώνει ρητά στον τόμο 33 – Κράτος και Επανάσταση). Τα Σοβιέτ μπορεί (ως ενδεχόμενο) να βγάλουν το όργανο της εξέγερσης που θα διασφαλίσει τις εκλογές για Συντακτική Συνέλευση για να καθοριστεί η πολιτειακή μορφή που προβλεπόταν στο μίνιμουμ πρόγραμμα, αυτή η εξουσία όμως θα είναι μια δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς. Η Συντακτική είναι αυτή που θα έχει τον αποφασιστικό χαρακτήρα και αφήνεται να εννοηθεί ότι θα συγκεντρώσει την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία.

Ως προς την διαφοροποίηση της σημασίας των Σοβιέτ, να επισημάνω ότι τα Σοβιέτ το 17 και για αρκετό καιρό μετά είχαν και αναρχικούς και από άλλα κόμματα κλπ. Άρα λαμβάνοντας υπόψη αυτό που είχε γράψει ο ίδιος ο Λένιν, τα Σοβιέτ το 17 έγιναν κατά την αντίληψη του Λένιν όργανα προλεταριακής αυτοκυβέρνησης και προλεταριακού κοινοβουλίου μαζί συνενώνοντας εκτελεστική και νομοθετική εξουσία. Κάτι τέτοιο όμως δεν προβλεπόταν από τον Λένιν το 1905.

Το 1906 ο Λένιν θα αναγνωρίσει ότι τα Σοβιέτ είναι εμβρυακή δικτατορία, αλλά το συνδέει περισσότερο με μια δικτατορία όλου του λαού για να το αξιοποιήσει στην φόρμουλα του “Δημοκρατική Δικτατορία του προλεταριάτου και αγροτιάς” και δεν κάνει κάποια σύνδεση με την Κομμούνα.

Το άρθρο του 1909 είχε εντελώς διαφορετικό σκοπό από τους προηγούμενους: να παρουσιάσει την αντίληψη του Λένιν ότι η Δημοκρατική Δικτατορία του Προλεταριάτου και της Αγροτιάς δεν συνεπάγεται μονόπλευρα ένα συνασπισμό κομμάτων. Μάλιστα αυτό το γράφει και ως κριτική στον Τρότσκι..

Η πρωτοπόρα σύνδεση Κομμούνας και Σοβιέτ από τον Τρότσκι , ως μορφές της δικτατορίας του προλεταριάτου πριν από το “Κράτος και Επανάσταση”

Υπάρχουν 2 γνωστά άρθρα για τα Σοβιέτ πριν το 1917 από τον Τρότσκι :

-“35 χρόνια μετά: 1871-1906” Δεκ. 1905

-”Το Σοβιέτ και η Επανάσταση” (1907)

Ο Τρότσκι ήταν μάλλον ο πρώτος που συνέδεσε τα Σοβιέτ με την πολιτειακή μορφή τύπου Κομμούνας ως δικτατορία του προλεταριάτου έστω και αχνά (και υπολειπόμενος της μελέτης του Λένιν το 1916-17 για το Κράτος και Επανάσταση τόμος 33 εκδ.Σ.Εποχή).

Στο άρθρο του : «35 χρόνια μετά: 1871-1906» γραμμένο το Δεκέμβρη του 1905 για την Κομμούνα.

Εκεί θα γράψει και αυτός όπως ο Λένιν:

“αποτελούν τα μελλοντικά τοπικά σημεία στήριξης μιας προσωρινής κυβέρνησης.”

Θα συνεχίσει όμως κάνοντας την συσχέτιση με την Κομμούνα :

“ Όλη δε η δραστηριότητα των Εργατικών Σοβιέτ δείχνει ξεκάθαρα ότι η πολιτική τού ρωσικού προλεταριάτου στην εξουσία θα είναι ένα νέο, τεράστιο βήμα προς τα εμπρός, εν συγκρίσει με την Κομμούνα του 1871.”

Το 1907 θα γράψει:

“ο πρώτος πυρήνας μιας επαναστατικής κυβέρνησης ήταν μια προλεταριακή αντιπροσώπευση . Το Σοβιέτ είναι η πρώτη δημοκρατική εξουσία στη σύγχρονη ρωσική ιστορία. Το Σοβιέτ είναι η οργανωμένη εξουσία των μαζών των ίδιων πέρα από τα ξέχωρα μέρη τους. Αυτή είναι μια αληθινή, ανόθευτη δημοκρατία, χωρίς ένα σύστημα με δύο νομοθετικά σώματα, χωρίς μια επαγγελματική γραφειοκρατία, με το δικαίωμα των ψηφοφόρων να ανακαλέσουν τον εκπρόσωπο τους οποιαδήποτε στιγμή και να τον αντικαταστήσουν με άλλον . Μέσω των μελών του, μέσω των εκπροσώπων που εκλέγονται , το Σοβιέτ κατευθύνει όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες του προλεταριάτου τόσο τις μερικές όσο και ως όλον, σκιαγραφεί τα μέτρα που πρέπει να λάβει το προλεταριάτο, τους δίνει ένα σύνθημα και ένα έμβλημα. Αυτή η τέχνη της διεύθυνσης των δραστηριοτήτων των μαζών βάσει της οργανωμένης αυτο-κυβέρνησης, εφαρμόζεται εδώ για πρώτη φορά στο ρωσικό χώμα.”

Αυτά γράφονται το 1907, 10 χρόνια πριν το 1917 του Κράτους και Επανάσταση. Βλέπουμε δηλαδή στον Τρότσκι το 1907 η προλεταριακή δημοκρατία των Σοβιέτ να ενσωματώνει μια βασική αρχή της Κομμούνας την αρχή της ανακλητότητας (η αρχή της απρόσκοπτης αιρετότητας ήταν ήδη εμπειρία από τις εκλογές το 1792 στη Γαλλική Επανάσταση) όσο και την συντριβή της γραφειοκρατίας. Πτυχές που είναι αναπόσπαστα κομμάτια της δικτατορίας του προλεταριάτου ως πολιτειακή μορφή. Εμφανής είναι και η έμφαση που δίνει στην αυτοκυβέρνηση που αναδεικνύεται μέσω του Σοβιέτ σε αντίθεση με όσα έγραφε ο Λένιν το 1905.

Το άρθρο “Σοβιέτ και η Επανάσταση” (1907) είναι ιστορικής σημασίας διότι είναι το πρώτο άρθρο (εκτός αν παρουσιαστεί κάποιο άλλο) που αναγνωρίζει χαρακτηριστικά δικτατορίας του προλεταριάτου ΩΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗ/ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΜΟΡΦΗ στο Ρωσικό Σοβιέτ συνδέοντας το με την Κομμούνα.

Ο Τρότσκι έστω και πρωτόλεια είναι μάλλον ο πρώτος που κάνει αυτήν την συσχέτιση η οποία είναι η ουσία στο “Κράτος και Επανάσταση” (τόμος 33. 1916-17)

Η αναφορά στη δικτατορία του προλεταριάτου δεν γίνεται όχι μονομερώς ως μορφή ταξικής πάλης όπως θα μπορούσε να εντάξει κάποιος και την Τρομοκρατία επί Γαλλικής Επανάστασης ως μορφή δικτατορίας των πληβειακών ‘προλεταριακών’ μαζών* αλλά ως ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗ μορφή.

Την πρώτη πτυχή της δικτατορίας χρησιμοποιούσε και ο Πλεχάνωφ ήδη από την συνάντηση του με τον Ένγκελς( προτού πιάσει το δεξιό άκρο του Μενσεβικισμού) . Θέση που θα επηρεάσει και τον Λένιν και αποδεικνύεται με τον ορισμό του το 1906 (“Η νίκη των Καντέτων και τα καθήκοντα του Εργατικού Κόμματος”)

βλ. H.Draper

*η Γιακωβίνικη “ταυτότητα”/αναφορά από τη Ρωσική Σοσιαλδημοκρατία ανήκει στον Πλεχάνωφ και από εκεί το αξιοποιεί ο Λένιν (βλ.Jacobin identity…, Studies in East European Thought,1999 )